Piorun kulisty – co to za zjawisko?
Przypadki występowania piorunów kulistych notowano już setki lat temu, ale nigdy nie potrafiono ich wytłumaczyć. Ze względu na to, że piorun kulisty występuje bardzo rzadko, nie udało się do dziś wyjaśnić, czym w rzeczywistości jest. Jedyne, co można o tym zjawisku stwierdzić jest fakt, że rzeczywiście mamy tu do czynienia z piorunem – czyli wyładowaniem elektrostatycznym, które powstaje w sposób naturalny.
Na tym jednak kończą się podobieństwa między piorunami, które są wyładowaniami elektrostatycznymi w formie linii ciągłej, a ich kulistymi odpowiednikami. Zwykłym piorunom towarzyszy efekt dźwiękowy, czyli grzmot. Piorun kulisty to zaś zjawisko, któremu towarzyszą inne, znacznie cichsze dźwięki. Przypominają one syczenie, warczenie lub pohukiwanie. Piorun kulisty cechuje się efektem świetlnym. To właśnie niezwykłe światło decyduje o jego tajemniczym wyglądzie.
Nie do końca wiadomo czym są pioruny kuliste i czy jest to jedno rzadkie zjawisko czy kilka jeszcze rzadszych nakładających się na siebie. Naukowcy podkreślają, iż jest to zdecydowanie zjawisko bardzo tajemnicze. Istnieje wiele hipotez, czym mógłby być piorun kulisty. Niektórzy fizycy uważają, że piorun kulisty nie istnieje, a jest jedynie złudzeniem optycznym.
Jak wygląda piorun kulisty?
Występuje bardzo rzadko i wygląda jak świecąca, szybko poruszająca się sfera. Chociaż oficjalnie potwierdzono jego istnienie, to jednak długo nie udawało się wyjaśnić skąd się bierze. Od czasu upowszechnienia się smartfonów, które coraz częściej udaje się ten osobliwy typ błyskawicy uwieczniać.
Pojawia się nagle, zwykle podczas lub zaraz po burzy. Ma kształt płonącej kuli, czyli przybiera sferyczną formę. Jest on naładowaną elektrycznie kulą w różnych barwach. Dotychczas zaobserwowano wiele różnych kolorów tych wyładowań: białawe, żółtawe, niebieskawe. Niektórym ludziom udało się ponoć ujrzeć piorun kulisty wyglądający niczym ognisty obłok (odcienie czerwieni lub pomarańczy). Istnieją również niepotwierdzone doniesienia o zauważeniu piorunów kulistych w kolorze zielonym.
Piorun kulisty nie jest jednak statyczną kolorową sferą. Przemieszcza się on w różnych kierunkach – w przód i w tył oraz na boki. Nauka nie zna odpowiedzi na pytanie, czy ów ruch jest przypadkowy, czy może istnieje jakiś mechanizm (np. temperatura lub wilgotność powietrza w danej lokalizacji) decydujący o kierunku ruchu danego pioruna.
Co więcej, energia elektryczna pioruna kulistego może wydostać się poza jego sferę. Powstają wówczas krótkie błyskawice, które mogą porazić prądem ludzi i zwierzęta znajdujące się niedaleko nich.
Czy piorun kulisty może przedostać się do domu?
Istnieje kilka opisanych przypadków przedostania się pioruna kulistego do wnętrza domu. Niektóre z nich pozostawiły fizyczne (choć niewielkie) ślady, czyli należałoby uznać, że nie były one jedynie złudzeniem.
Piorun kulisty to wciąż zjawisko niezwykle zadziwiające i tajemnicze. Pierwszej naukowej obserwacji takiego pioruna dokonano w 2014 roku. Naukowcy z uniwersytetu w Lanzhou w Chinach zauważyli piorun kulisty chwilę po silnym uderzeniu zwykłego pioruna. Udało im się dostrzec, że po uderzeniu jednego z piorunów w ziemię po chwili wniosła się z niej spora, świetlna kula średnicy około 5 metrów, która przeleciała 15 metrów i po niecałych 15 sekundach kompletnie znikła. Analiza właśnie tego widma wykazała, że piorun ten miał skład zbliżony bardzo do gruntu, z którego się wyłonił, zawierał on krzem, żelazo i wapń, dlatego potwierdzenie znalazła teoria mówiąca, że zjawisko to jest niczym innym jak kulą rozgrzanego gazu powstającą, gdy klasyczne wyładowanie atmosferyczne uderza w ziemię. Fala uderzeniowa wypycha znajdujące się w glebie nanocząsteczki tlenku krzemu w powietrze, natomiast zawarty w glebie węgiel odbiera im tlen. Wobec tego otrzymujemy chmurę czystego krzemu, który w atmosferze ulega gwałtownemu spaleniu i to właśnie daje efekt świetlny.
Osoby, które zostają porażone przez piorun kulisty, doznają takich samych obrażeń, jak podczas porażenia zwykłą błyskawicą. Są to przede wszystkim szkody w układzie krwionośnym i nerwowym, głównie zawały serca, drętwienie kończyn, uczucie wewnętrznego gorąca i poparzenia skóry.
Problemem, przez który tak niewiele wiadomo o piorunach kulistych, jest rzadkość występowania i krótki czas istnienia tego zjawiska. Trwa ono od kilku sekund do maksymalnie kilku minut. Po tym czasie piorun kulisty zanika lub eksploduje. Ta druga możliwość jest szczególnie niebezpieczna dla ludzi i ich mienia. Znane są przypadki, gdy rzekomo piorun kulisty w Polsce przedostał się do wnętrza domu, po czym w wyniku wybuchu doprowadził do spalenia sprzętów domowych.
Zobacz też: To nie są kadry z filmu katastroficznego. Chmura szelfowa uwieczniona w okolicach Skórczu
